Page 25 - Art First: Helen MacAlister: At the Foot o’ Yon Excellin’ Brae

nach eil facail ann. Tha iad an sàs anns a’ chèill iom-fhillte beul. Tha don’t give a tinker’s curse, leis na facail ann an
ceangailte ri a beachdan air cànan, air an iomlaid eadar a’ dubh air liath ag obair ann an dòigh gu math coltach ris,
Ghàidhlig is Albais, air bàrdachd agus na bàird agus an ach le sealladh, gu math cumanta na cuid obrach, a tha a’
iomradairean, is ris a seo tha i a’ cur nam briathran aice fosgladh a-mach a dh’ionnsaigh cnuasachaidh fada nas
fhèin anns na notaichean a tha a’ stiùireadh a h-obrach. fharsainge air nàdar traidisein. B’ e tobar cudthromach
Gu cinnteach, agus gu cudthromach, tha airson òran traidiseanta a bh’ anns na ceàrdaich agus na
àite mar Bhealach na Bà a’ suidhe air druim-uisge, ach daoine-siùbhail. Thug Murchadh MacDhòmhnaill iomradh
ma tha na h-uisgeachan a’ sgaradh, tha am bealach ag air seo bho cionn fichead bliadhna ‘s e ag ràdh gum
aonachadh. ‘S e àite aonachaidh a th’ ann, fiù ‘s mas b’ e Hamish Henderson a bh’ ann a dhearbhaich seo
e aig mullach leathaid chruaidh chais a gheibh thu e agus dè mar a tha iad a’ cur beachdan àbhaisteach na
agus cha chuireadh sin bacadh air Eilidh NicAlasdair. coimhearsnachd bun os cionn:
Gu dearbh, tha tiotal an taisbeanaidh (agus cuideachd
prìomh chuspair aon de na dealbhan-fhacal aice) Aig Bonn Henderson has shown over the years, the finest
a’ Bhraghad Bharraicht’ ud At the Foot o’ Yon Excellin’ sources of Scottish tradition are found among the
Brae a’ comharrachadh a’ phròiseis ‘sreap inntinneil’ berry pickers and the traveling folk. At a stroke the
seo ann an dòigh fhreagarrach. Dìreach mar a tha i a’ previously peripheral is recognised as culturally
ceangal peantadh agus cànan is gan suidheachadh air central, and when that happens, what of the so-
bealach tha i cuideachd a’ togail sgàthain dha traidiseanan called centre? What we see here is a complete
litreachas is bàrdachd na h-Alba anns a bheil an dà disjunction between what is culturally central
chànan - a’ Ghàidhlig is Albais – a’ fuireach taobh ri taobh, and what is politically central. What Henderson
dà aghaidh air an aon bhealaich mar gum biodh. Anns presents us with is a very clear example of this
an dòigh seo tha i a’ leantainn Hamish Henderson. ‘S e anomaly. When on the basis of this we ask
tiotal aiste le Henderson a th’ ann an At the Foot o’ Yon ourselves the simple question ‘who is more
Excellin’ Brae anns a bheil e a’ beachdachadh air cànan important to Scotland, the ballad-singer or the
òrain traidiseanta na h-Albaise ‘s e ag ràdh gu bheil an Secretary of State’ there is really no contest.” 3
dà chànan a’ dearbhadh ‘a curious bilingualism in one
language.’ Ged a mhionnaicheadh na ceàrdaich,
Tha cuid de na pìosan aice a’ cluich ris na gheibheadh iad làmh an uachdair aig a’ cheann thall. Ach
toraidhean cànanach ceangailte ris an fheart shònraichte a thilleadh chun na tha Reid ag ràdh ged-tà, tha esan a’ cur
seo ann an cruth-tìre inntinneil na h-Alba, ged nach eil sin mun aire leinn anns an t-samhlachas aige eadar cànan is
daonnan a’ ciallachadh gu bheil tuigse dhomhain eadar peantadh gu bheil an dà rud a’ cruthachadh structairean
an dà choimhearsnachd chànanaich a chruthaich e. de shamhlaidhean, sgàilean ciallach trìd-shoilleir de
Tha Nonsense Vocables, mar eisimpleir, leis na facail air dh’àite agus ciall thairis air gnàth-eòlas mì-chiallach agus
am bogadh ann an dubh-ghorm a’ cnuasachadh air na ‘the dazzle and confusion of reality’ gus cothrom a thoirt
dranndan gun chiall ann an canntaireachd agus puirt-a- dhuinn ciall a dhèanamh dheth. Tha am peantadh aig
25