Page 27 - Art First: Helen MacAlister: At the Foot o’ Yon Excellin’ Brae

cèill. ‘S e homage a th’ ann an Sainte Chapelle gu h-aon ‘is metaphorically giving location to ‘bilingualism’ framing
de na pìosan glainne dathte as fheàrr riamh, ach le bhith the running of the Gaelic and the Scots line. A parallel
ga cur ann an suidheachadh contrarra tha i a’ cur mun implicit in the landscape.” Tha an dealbh-peansail Standard
aire leinn gur dòcha gu bheil sinn ga faicinn bhon taobh Habbie a’ leudachadh a’ bheachd seo de loidhne is cruth
a-muigh agus gu dè cho mì-chiallach ‘s a bhiodh sin. ‘S dhan traidisean bhàrdail fhèin, a shinnsearachd is a chruth
dòcha gur e Bàn: Dearg am fear as fheàrr aca ged-tà. Tha beòthail air an cur thar nan ginealach, mar a tha i fhèin
e air a dhèanamh le dà phìos glainne. Tha am pìos air ag ràdh, anns na dàin ‘Christ’s Kirk’, ‘The Cherrie and the
an taobh chlì bàn trìd-dhealrach tonnach le Bàn snaidhte Slae’ agus ‘Montgomerie’s Stanza’. Agus mar sin, tha a’
oirre. Tha am fear eile air an taobh dheis dearg caoir-gheal bhàrdachd fhèin a’ fàs mar chruth-tìre. Anns a’ cho-bhith
sòlasach le Dearg snaidhte oirre. Tha na buadhairean shònraichte seo eadar bàrdachd agus cruth-tìre tha i a’
datha seo cuideachd ag ainmeachadh an dà thaobh air tighinn faisg air na beachdan aig David Herd san leabhar
clais a’ chrainn-treabhaidh anns a’ Ghàidhlig. Fhad ‘s a tha Scots Songs a chaidh fhoillseachadh ann an 1769. (B’ e sàr
an crann a’ treabhadh na talmhainn ‘s e an taobh dearg thrusaiche Òran Albannach a bh’ ann ro Bhurns). Sgrìobh
a nochdas air an taobh deas, sin an taobh torach. Cha e fhèin anns an ro-ràdh aig a’ chiad chruinneachadh de
d’fhuair an taobh clì, an taobh bàn, treabhadh ‘s mar sin dh’òrain aige gun robh beairteas òran traidiseanta ann an
dheth tha i falamh. Na cruth, taobh ri taobh, dearg is bàn, Alba ‘co-bhitheil’. Mar gur ann à nàdar, thàinig e às ‘the
soilleir is dorch tha a’ ghlainne a’ dèanamh mac-talla air a romantic face of the country and the pastoral life of the
seo. ‘S mar sin tha i a’ cur a h-obrach na samhladh air gu great part of the inhabitants.’
dè mar a nithear ìomhaighean. Tha an ceangal eadar cànan is cruth-tìre
Chan eil an dòigh-obrach aice a thaobh crutha- eadar-dhealaichte ann an Glen Urquhart agus Glen
tìre cho eadar-dhealaichte bho na pìosan deas-bhriathrach Moriston. Bha an co-thional ann an Gleann Urchadain
ceangailte ri facail. Tha foirmealachd mhòr nan lùib, ach feumach air àite a bharrachd a chionn ‘s gun do dh’fhàs
gheibh i cuideachd foirmealachd eile mar gur ann an e cho mòr. Tha meud cho-thionalan anns a’ dhà ghleann
co-fhaireachdainn ris a’ bhàrdachd a bhrosnaicheas iad. a’ toirt fianais air an fhìrinn, na aonar am measg chàich,
‘S e beinn fhoirmeil àraidh a th’ ann am Beinn Dobhrain, ‘s nach deach am fuadachadh. Dìreach mar phìos den
mar eisimpleir, air a riochdachadh anns a’ phìos air an t-Seann Choille Albannaich a bha fhathast ri fhaicinn faisg
tug mi iomradh mar-thà. Tha rùithe na beinne gu math air làimh ann an Gleann Afraig, dh’fhan Gleann Urchadain
co-chothromaichte àraidh agus tha a dromannan fiù ‘s is Gleann Moireasdain mar a bha iad riamh gu ruige àm
gu h-ìre a’ samhlachadh reul trì-rinnean. Tha an dà phìos a’ Chiad Chogaidh. Gu dearbh, chaidh a’ bhruach air cùl
Glen Roy agus Glen Urquhart a’ leantainn a’ chuspair seo. na h-eaglaise a chleachdadh leis a’ cho-thional taobh
Dhan neach-ealain, tha na fillidhean co-shìnte às an linn- a-staigh ginealaich ‘s na beingean air an cumail air muin a
deighe ann an Gleann Ruaidh agus a’ bhruach a chaidh chèile ann am bothan faisg air làimh gus o chionn goirid.
a chleachdadh mar ghailearaidh leis an eaglais shaor ann Bha an cruinneachadh a-muigh leis a’ choimhearsnachd
an Gleann Urchadain a’ riochdachadh an crutha fhoirmeil Ghaidhealaich seo ag obair mar chuimhneachan air iomlaid
ann am bàrdachd. Ann an Glen Roy, “The work,’ ars’ ise, nas doilleire agus diofraichte eadar cànan is cruth-tìre: a’
27